Hôm nay mình muốn chia sẻ với mọi người một bài viết cực kỳ thú vị mà mình vừa "đào" được từ blog Honguyenblog.com. Thú thật, ban đầu mình cũng nghĩ "Chủ nghĩa trọng thương" là một khái niệm gì đó quá xa vời, chỉ dành cho dân kinh tế học "chính hiệu". Nhưng sau khi đọc xong, mình đã hoàn toàn bị thuyết phục! Bài viết không chỉ giúp mình hiểu rõ hơn về lịch sử kinh tế thế giới mà còn giúp mình giải mã được nhiều quyết sách kinh tế "khó hiểu" ở hiện tại. Nói chung là đọc xong thấy "sáng mắt" ra nhiều điều lắm!
Chủ nghĩa trọng thương là gì, và tại sao nó lại quan trọng?
Bài viết bắt đầu bằng một câu hỏi rất hay: Tại sao một lý thuyết kinh tế mà các chuyên gia thường xuyên "chê" lại có sức hấp dẫn kỳ lạ với các chính trị gia? Câu trả lời nằm ở bản chất của chủ nghĩa trọng thương: một quốc gia trở nên giàu có khi xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu. Nghe thì có vẻ đơn giản, nhưng tư duy này đã chi phối chính sách kinh tế của nhiều quốc gia trong suốt lịch sử.
Chủ nghĩa trọng thương ra đời vào thế kỷ 16, trong bối cảnh các nước châu Âu đua nhau mở rộng thuộc địa. Vàng và bạc được coi là thước đo của sự giàu có, và các quốc gia tìm mọi cách để tích lũy càng nhiều càng tốt thông qua xuất khẩu. Thomas Mun, một nhà lý luận trọng thương người Anh, cho rằng cách để làm giàu là bán ra cho nước ngoài nhiều hơn giá trị hàng hóa nhập khẩu. Quan điểm này đã trở thành kim chỉ nam cho chính sách kinh tế của nhiều nước.
Tuy nhiên, cần phân biệt rõ chủ nghĩa trọng thương với chủ nghĩa trọng kim và chế độ lưỡng kim bản vị. Chủ nghĩa trọng kim tập trung vào việc tích trữ vàng bạc thuần túy, còn chế độ lưỡng kim bản vị là một cơ chế tiền tệ. Chủ nghĩa trọng thương, ngược lại, sử dụng thương mại như một công cụ để gia tăng quyền lực quốc gia.
Những "cái bẫy" của chủ nghĩa trọng thương
Mặc dù có sức hấp dẫn, chủ nghĩa trọng thương lại ẩn chứa nhiều sai lầm chết người. Một trong những chỉ trích sớm nhất đến từ David Hume, người đã chỉ ra rằng một quốc gia có thặng dư thương mại sẽ thu hút vàng và bạc, gây ra lạm phát. Ngược lại, các quốc gia thâm hụt thương mại sẽ đối mặt với giảm phát. Theo thời gian, sự thay đổi về giá cả sẽ tự động cân bằng thương mại, khiến cho việc duy trì thặng dư thương mại vĩnh viễn là bất khả thi.
Một sai lầm khác của chủ nghĩa trọng thương là tư duy "tổng bằng không". Tư duy này cho rằng lợi ích của một quốc gia chỉ có thể đạt được bằng tổn thất của quốc gia khác. Điều này đã dẫn đến những cuộc chạy đua mở rộng thuộc địa, độc chiếm các tuyến thương mại, và thậm chí là chiến tranh. Thay vì khuyến khích tăng trưởng thực chất, nó lại tạo ra một môi trường cạnh tranh khốc liệt.
Các chính sách bảo hộ, độc quyền và trợ cấp, vốn là những công cụ quan trọng của chủ nghĩa trọng thương, cũng gây ra nhiều hệ quả tiêu cực. Chúng làm méo mó việc phân bổ nguồn lực, ngăn cản chuyên môn hóa và thương mại quốc tế, và kìm hãm năng suất và hiệu quả. Thậm chí, chúng có thể nuôi dưỡng tham nhũng và buôn lậu. Bản thân mình thấy cái này khá giống với việc các startup được rót vốn ồ ạt nhưng lại không tạo ra giá trị thực sự, dẫn đến "bong bóng" và lãng phí nguồn lực.
Adam Smith, trong cuốn sách "Sự giàu có của các quốc gia", đã chỉ ra rằng sản xuất chỉ là phương tiện, còn tiêu dùng mới là mục tiêu cuối cùng của kinh tế. Ông cũng bác bỏ luận điểm cho rằng thặng dư thương mại là một chiến thắng, và thương mại là một trò chơi tổng bằng không. Thay vào đó, ông lập luận rằng thương mại là một trò chơi tổng dương, nơi mọi quốc gia có thể cùng hưởng lợi thông qua chuyên môn hóa và trao đổi.
Bài học nào cho hiện tại?
Mặc dù bị chỉ trích, tư duy trọng thương vẫn sống sót và tìm thấy "đất diễn" trong các chính sách bảo hộ, chiến tranh thương mại và những chiêu bài chính trị. Trong bối cảnh toàn cầu hóa đang gặp nhiều thách thức, việc hiểu rõ về chủ nghĩa trọng thương càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Liệu các nhà lãnh đạo có thể vượt qua được những cám dỗ ngắn hạn của chủ nghĩa trọng thương, để kiến tạo một nền kinh tế toàn cầu công bằng và bền vững hơn?
Thương mại quốc tế không phải là một "ván cờ" để hơn thua. Nó là một hệ sinh thái, nơi sự hợp tác và chuyên môn hóa mới là chìa khóa để mở ra thịnh vượng chung. Bài học từ Tây Ban Nha năm xưa vẫn còn nguyên giá trị: sự phụ thuộc vào tài nguyên (hay bất cứ lợi thế nào) mà không chú trọng phát triển nội lực, sớm muộn cũng dẫn đến suy yếu.
Mình rất mong muốn được nghe ý kiến của mọi người về chủ đề này. Các bạn có suy nghĩ gì về chủ nghĩa trọng thương và ảnh hưởng của nó đến nền kinh tế hiện đại? Hãy cùng chia sẻ quan điểm của mình ở phần bình luận bên dưới nhé!
📌 Nguồn: https://www.honguyenblog.com/chu-nghia-trong-thuong-vi-sao-chinh-tri-gia-thich-kinh-te-gia-lai-che/ - Bài viết gốc từ blog Honguyenblog.com